Олий таълим муассасаларига кирувчилар сонининг камайиб кетиши замонавий меҳнат бозорида катта муаммоларни келтириб чиқармоқда. 2025 йилда жами 732 411 киши қабул қилинди, бу эса сўнгги етти йилда қайд этилган энг паст кўрсаткич ҳисобланади. Бу ҳолат айниқса, техника ва геология соҳаларига талабнинг тушиб кетишига олиб келди.
Миллий иқтисодиётнинг асосий тармоқларидан бири – геология ва кончилик соҳаси учун бу мамлакатнинг бой захираларини қидириш ва ўзлаштириш вазифаларини ҳал қила оладиган кадрлар етишмаслиги эҳтимолини англатади. Ўзбекистонда олтин, мис, уран, нефть ва газ қазиб олишни кўпайтириш дастурлари фаол амалга оширилаётган бир шароитда, кадрлар билан таъминлаш масаласи стратегик аҳамият касб этади.
Миллий иқтисодиётнинг асосий тармоқларидан бири – геология ва кончилик соҳаси учун бу мамлакатнинг бой захираларини қидириш ва ўзлаштириш вазифаларини ҳал қила оладиган кадрлар етишмаслиги эҳтимолини англатади. Ўзбекистонда олтин, мис, уран, нефть ва газ қазиб олишни кўпайтириш дастурлари фаол амалга оширилаётган бир шароитда, кадрлар билан таъминлаш масаласи стратегик аҳамият касб этади.
«Ўзбек геология қидирув» АЖнинг тизимли ёндашуви
«Ўзбекгеологияқидирув» тармоқнинг энг йирик иштирокчиси сифатида кадрлар сиёсатида таълимий ташаббуслар ва амалий тайёргарликни уйғунлаштирган ҳолда тизимли ёндашувни шакллантирмоқда. Унинг асосий йўналишлари қуйидагилардан иборат:
1. Менторлик дастури: тажрибани расмий тарзда ўтказиш тизими, менторларни ўқитиш ва баҳолаш методикаси.
2. Компетенциялар маркази: жараёнларни стандартлаштириш, услубий материаллар ва стажёрлар сифатини баҳолаш учун ички марказ.
3. Операцион жараёнларни стандартлаштириш: стажёрларни қабул қилишдан то якуний аттестация ва ишга жойлаштиришгача ягона қоидалар.
1. Менторлик дастури: тажрибани расмий тарзда ўтказиш тизими, менторларни ўқитиш ва баҳолаш методикаси.
2. Компетенциялар маркази: жараёнларни стандартлаштириш, услубий материаллар ва стажёрлар сифатини баҳолаш учун ички марказ.
3. Операцион жараёнларни стандартлаштириш: стажёрларни қабул қилишдан то якуний аттестация ва ишга жойлаштиришгача ягона қоидалар.
Тизимли тайёргарликнинг иқтисодий самараси
Кадрлар стратегияси иқтисодиёт билан бевосита боғлиқ. Менторлик ҳисобига ёш ходимларнинг мослашиш вақти қисқариши компания харажатларини камайтиради. Ягона стандартлар амалий ва лаборатория ишларининг сифатини оширади, бу эса геология-қидирув маълумотларининг аниқлигида акс этади. Компетенциялар маркази «билимлар банки»ни шакллантиради ва компания бўйлаб энг яхши тажрибаларни жорий этиш имконини беради.
Узоқ муддатли истиқболда тизимли ёндашув кадрлар алмашинувини камайтиради ва захирани шакллантиради, бу эса тармоқ барқарорлигини таъминлайди ва мутахассислар етишмовчилиги хавфини камайтиради. Аслида, бу фақат қисқа муддатли кадрлар тайёргарлиги ҳақида эмас, балки тармоқка ўнлаб йиллар хизмат қиладиган бутун бир экотизим яратишни англатади.
Узоқ муддатли истиқболда тизимли ёндашув кадрлар алмашинувини камайтиради ва захирани шакллантиради, бу эса тармоқ барқарорлигини таъминлайди ва мутахассислар етишмовчилиги хавфини камайтиради. Аслида, бу фақат қисқа муддатли кадрлар тайёргарлиги ҳақида эмас, балки тармоқка ўнлаб йиллар хизмат қиладиган бутун бир экотизим яратишни англатади.
Халқаро тажриба ва Ўзбекистон учун сабоқлар
Жаҳон минерал ресурслари бозорида кадрлар муаммоси кўп босқичли тайёргарлик тизимлари орқали ҳал этилмоқда. Масалан, Канада ва Австралияда университет–корпорация–тадқиқот маркази «боғламаси» фаол қўлланилади, бунда талабалар дастлабки курсларданоқ реал лойиҳаларга жалб қилинади. Қозоғистонда корпоратив грантлар модели мавжуд бўлиб, у компанияларда кейинги иш билан таъминлаш мажбуриятини назарда тутади.
Ўзбекистон учун бу тажриба айниқса, муҳим: кафолатланган карьера йўлининг мавжудлиги касбни ёшлар учун жозибадор қилади ва уларнинг IT ва бошқа «мода» соҳаларига кетишини камайтиради.
Бундан ташқари халқаро амалиётлар кўрсатмоқдаки, стратегик тармоқларда кадрлар етишмовчилигини фақат давлат, фан ва бизнеснинг барқарор альянси ёпиши мумкин.
Ўзбекистон учун бу тажриба айниқса, муҳим: кафолатланган карьера йўлининг мавжудлиги касбни ёшлар учун жозибадор қилади ва уларнинг IT ва бошқа «мода» соҳаларига кетишини камайтиради.
Бундан ташқари халқаро амалиётлар кўрсатмоқдаки, стратегик тармоқларда кадрлар етишмовчилигини фақат давлат, фан ва бизнеснинг барқарор альянси ёпиши мумкин.
Геолог касбининг жозибадорлиги
Алоҳида чақириқ – касбнинг имижи. Ёшлар геологияни кўпинча «оғир ва эскирган» соҳа, деб қабул қилади. Аммо замонавий геология – бу рақамли моделлар, геоахборот тизимлари, сенсорлар ва сунъий интеллектдир. «Ўзбек геология қидирув» рақамли трансформацияга алоҳида эътибор қаратади: IT-ечимларни жорий этиш, катта маълумотлар билан ишлаш ва конларнинг рақамли жуфтликларини яратиш ишнинг ажралмас қисмига айланмоқда.
Янги авлод мутахассислари учун бу фан, инженерия ва IT туташган нуқтада илғор технологиялар билан ишлаш имконини англатади. Геология энди фақат «экспедиция касби» бўлиб қолмай, балки глобал рақамли дунёнинг бир қисмига айланмоқда. Бу тармоқнинг нуфузини оширади ва илгари бошқа йўналишларни танлаган иқтидорли талабаларда қизиқиш уйғотади.
Янги авлод мутахассислари учун бу фан, инженерия ва IT туташган нуқтада илғор технологиялар билан ишлаш имконини англатади. Геология энди фақат «экспедиция касби» бўлиб қолмай, балки глобал рақамли дунёнинг бир қисмига айланмоқда. Бу тармоқнинг нуфузини оширади ва илгари бошқа йўналишларни танлаган иқтидорли талабаларда қизиқиш уйғотади.
Екатерина ФЕОДОРИДИ, Инсон ресурслари бўйича раис маслаҳатчиси