Сўнгги йилларда иқтисодий ривожланишга бўлган эътибор доимий ўсиб бормоқда, бу бозор иқтисодиётидаги объектив ўзгаришлар ва тармоқлар бозорининг шаклланиши билан боғлиқ. Ҳозир дунёда одамлар оғир экологик муаммоларга дуч келмоқда. Жамият ва давлатлар экологик жиҳатдан йўналтирилган иқтисодиётнинг муҳимлигини тан олган, чунки аҳоли ўсиши, иқлим ўзгариши, ҳаво ифлосланиши ва сув тақчиллиги каби ижтимоий ва экологик муаммолар иқтисодий ривожланишга таҳдид қилади. Бугун «яшил» иқтисодиёт – асосан экологик барқарорлик, ижтимоий адолат ва иқтисодий ўсишга йўналтирилган.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёев Мустақиллигимизнинг 34 йиллиги муносабати билан ўтказилган тадбирда экологик муаммолар ва уларнинг ечими бугунги куннинг энг муҳим вазифаси эканлигини таъкидлади. Агар бир томонда қурилиш, саноат, қишлоқ хўжалигини ривожлантириш зарурияти бўлса, иккинчи томонда – ҳар биримиз учун муҳим бўлган сувни асраш, атроф-муҳитни ифлосланишдан ҳимоя қилиш ва ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш масалалари турибди. Ҳукуматнинг вазифаси – ҳар икки йўналиш ўртасидаги мувозанатни сақлаш. ESG (environmental, social, governance) мезонлари тадбиркорлик субъектларида экологик ва ижтимоий шароитларни яхшилаш ва барқарорликни ошириш учун муҳим вазифаларга айланди.
Ўзбекистон ESG концепциясини фаол ривожлантирмоқда – сўнгги йилларда «яшил» иқтисодиётга ўтиш стратегияси каби бир қатор муҳим норматив ҳужжатлар қабул қилинди. Бир нечта йирик корхоналар ESG тажрибаларини жорий этишни бошлади ва халқаро экспертларни жалб этмоқда.
2021 йилда Ўзбекистон Республикаси Президенти ташаббуси билан «Ўзбек геология қидирув» акциядорлик жамияти ташкил этилиб, унинг зиммасига геология-қидирув ишларини модернизация қилиш ва ривожлантириш вазифаси юклатилди.
Компания 2023 йил учун барқарор ривожланиш бўйича ESG ҳисоботини биринчи марта нашр этди. Умуман олганда, ESG рейтингини жорий этиш «Ўзбек геология қидирув» АЖга қуйидаги афзалликларни олиб келиши мумкин:
● Репутацияни яхшилаш ва инвесторларни жалб қилиш. ESG рейтинги юқори бўлган компаниялар, айниқса, ижтимоий ва экологик жавобгарликка эътибор берувчилар учун. ESG рейтингини жорий этиш компанияга янги инвесторларни жалб қилиш имкониятини яратади.
● Хавфларни камайтириш. ESG омилларини ҳисобга олиш компанияга хавфларни аниқроқ баҳолаш ва фаолиятини барқарор ривожланишга мувофиқлаштириш имконини беради. Масалан, экологик хавфларни баҳолаш табиий экологик офатлар ва улар билан боғлиқ молиявий зарарларнинг олдини олишга ёрдам беради.
● Самарадорликни яхшилаш. ESG рейтинги жорий этиш компаниядан операцияларини диққат билан назорат қилишни ва ресурслардан самарали фойдаланишни талаб қилади. Бу харажатларни қисқартириш ва даромадни оширишга ёрдам беради.
● Манфаатдор тарафлар билан муносабатларни мустаҳкамлаш. ESG принципларини жорий қилган компаниялар, мижозлар, шериклар, таъминотчилар ва давлат органлари каби манфаатдор тарафлар билан яхши алоқалар ўрнатиши мумкин. Бу томонлар билан ҳамкорлик ESG асосидаги принциплар ёрдамида ривожланиш ва бизнеснинг узоқ муддатли барқарорлигини таъминлайди.
● Янги бозорларга ва имкониятларга кириш. Айнан «яшил» иқтисодиёт соҳаларида айрим бозорлар жуда тез ривожланмоқда. Юқори ESG рейтингига эга компаниялар ушбу бозорларга киришда афзалликка эга бўлади ва бизнесини кенгайтириш учун янги имкониятлардан фойдаланади.
ESG ёндашувларининг интеграцияси компанияларга репутацияни яхшилаш, мижозлар, акциядорлар ва инвесторлар томонидан ишончни мустаҳкамлаш имконини беради. ESG рейтинги юқори бўлган компаниялар узоқ муддат давомида барқарор бўлади, молиялаштиришни енгиллаштиради ва иқлим, ижтимоий ва бозор шароитларининг ўзгаришлари билан боғлиқ хавфларни камайтиради. ESG омилларини инкор этувчи компаниялар истеъмолчилар ва назорат органлари томонидан қўллаб қувватланмаслиги йўқотиши мумкинлигини эътироф этиш муҳим.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёев Мустақиллигимизнинг 34 йиллиги муносабати билан ўтказилган тадбирда экологик муаммолар ва уларнинг ечими бугунги куннинг энг муҳим вазифаси эканлигини таъкидлади. Агар бир томонда қурилиш, саноат, қишлоқ хўжалигини ривожлантириш зарурияти бўлса, иккинчи томонда – ҳар биримиз учун муҳим бўлган сувни асраш, атроф-муҳитни ифлосланишдан ҳимоя қилиш ва ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш масалалари турибди. Ҳукуматнинг вазифаси – ҳар икки йўналиш ўртасидаги мувозанатни сақлаш. ESG (environmental, social, governance) мезонлари тадбиркорлик субъектларида экологик ва ижтимоий шароитларни яхшилаш ва барқарорликни ошириш учун муҳим вазифаларга айланди.
Ўзбекистон ESG концепциясини фаол ривожлантирмоқда – сўнгги йилларда «яшил» иқтисодиётга ўтиш стратегияси каби бир қатор муҳим норматив ҳужжатлар қабул қилинди. Бир нечта йирик корхоналар ESG тажрибаларини жорий этишни бошлади ва халқаро экспертларни жалб этмоқда.
2021 йилда Ўзбекистон Республикаси Президенти ташаббуси билан «Ўзбек геология қидирув» акциядорлик жамияти ташкил этилиб, унинг зиммасига геология-қидирув ишларини модернизация қилиш ва ривожлантириш вазифаси юклатилди.
Компания 2023 йил учун барқарор ривожланиш бўйича ESG ҳисоботини биринчи марта нашр этди. Умуман олганда, ESG рейтингини жорий этиш «Ўзбек геология қидирув» АЖга қуйидаги афзалликларни олиб келиши мумкин:
● Репутацияни яхшилаш ва инвесторларни жалб қилиш. ESG рейтинги юқори бўлган компаниялар, айниқса, ижтимоий ва экологик жавобгарликка эътибор берувчилар учун. ESG рейтингини жорий этиш компанияга янги инвесторларни жалб қилиш имкониятини яратади.
● Хавфларни камайтириш. ESG омилларини ҳисобга олиш компанияга хавфларни аниқроқ баҳолаш ва фаолиятини барқарор ривожланишга мувофиқлаштириш имконини беради. Масалан, экологик хавфларни баҳолаш табиий экологик офатлар ва улар билан боғлиқ молиявий зарарларнинг олдини олишга ёрдам беради.
● Самарадорликни яхшилаш. ESG рейтинги жорий этиш компаниядан операцияларини диққат билан назорат қилишни ва ресурслардан самарали фойдаланишни талаб қилади. Бу харажатларни қисқартириш ва даромадни оширишга ёрдам беради.
● Манфаатдор тарафлар билан муносабатларни мустаҳкамлаш. ESG принципларини жорий қилган компаниялар, мижозлар, шериклар, таъминотчилар ва давлат органлари каби манфаатдор тарафлар билан яхши алоқалар ўрнатиши мумкин. Бу томонлар билан ҳамкорлик ESG асосидаги принциплар ёрдамида ривожланиш ва бизнеснинг узоқ муддатли барқарорлигини таъминлайди.
● Янги бозорларга ва имкониятларга кириш. Айнан «яшил» иқтисодиёт соҳаларида айрим бозорлар жуда тез ривожланмоқда. Юқори ESG рейтингига эга компаниялар ушбу бозорларга киришда афзалликка эга бўлади ва бизнесини кенгайтириш учун янги имкониятлардан фойдаланади.
ESG ёндашувларининг интеграцияси компанияларга репутацияни яхшилаш, мижозлар, акциядорлар ва инвесторлар томонидан ишончни мустаҳкамлаш имконини беради. ESG рейтинги юқори бўлган компаниялар узоқ муддат давомида барқарор бўлади, молиялаштиришни енгиллаштиради ва иқлим, ижтимоий ва бозор шароитларининг ўзгаришлари билан боғлиқ хавфларни камайтиради. ESG омилларини инкор этувчи компаниялар истеъмолчилар ва назорат органлари томонидан қўллаб қувватланмаслиги йўқотиши мумкинлигини эътироф этиш муҳим.
Касбий ўсишни қўллаб-қувватлаш
Жамиятда 4 000 дан ортиқ ходим фаолият юритмоқда, улардан 563 нафари аёллардир. Меҳнат жараёнларининг мураккаблиги ва инсон омилининг устуворлигини ҳисобга олган ҳолда раҳбарият ходимлар учун қулай ва хавфсиз меҳнат шароитларини яратишга катта эътибор қаратмоқда.
Тохир РАСУЛОВ, Корпоратив муносабатлар бўлими бошлиғи