Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Раиси Танзила НОРБОЕВА суҳбатимиз чоғида мазкур йўналишда халқаро саҳнада юқори баҳоланаётган ишлар ҳақида сўзлаб берди.
– Танзила Камоловна, маълумки, бугун тўқимачилик саноати Ўзбекистон иқтисодиётининг драйверига айланиб, тобора кўп соҳаларда аёллар бандлиги таъминланмоқда. Шунга кўра, Сенат тўқимачилик соҳаси ходимларининг манфаатларига дахлдор гендер тенглиги ва ижтимоий барқарорликнинг қандай масалалари билан шуғулланаётгани ҳақида билмоқчи эдик.
– Дарҳақиқат, ҳозирги даврда Янги Ўзбекистонда барча соҳаларда изчил ва демократик ислоҳотлар амалга оширилмоқда, инсон ҳуқуқларини таъминлаш, парламент, фуқаролик жамияти институтлари ва ОАВ ўрнини ошириш учун самарали чоралар кўрилмоқда, ҳар бир инсон тинч-фаровон яшаши учун барча зарур шароитлар яратилмоқда.
Бугун Ўзбекистоннинг кўп миллатли халқи ривожланган мамлакатларга мос турмуш даражасига эришиш, адолатли, эркин ва барқарор жамият қуришдек буюк мақсад билан яшамоқда. Шу боис, давлат ва жамиятни ривожлантиришнинг стратегик йўналишларини аниқлаш мақсадида Ўзбекистон Президенти Ш. Мирзиёев раҳбарлигида дастурий ҳужжат – 2022–2026 йилларда Янги Ўзбекистоннинг ривожланиш стратегияси амалга оширилмоқда. Стратегияда халқчил ва инсонпарвар давлат қуриш вазифаси марказий ўрин эгаллайди, бунда «Инсон қадр-қиммати учун» ва «Давлат – инсон учун» ғоялари асосида ҳар бир фуқаронинг қонуний манфаатлари ва фаровонлиги таъминланади.
БМТ маълумотларига кўра, бугун аёллар жаҳон ЯИМнинг қарийб 40 фоизини ишлаб чиқармоқда. Баҳоларга мувофиқ, агарда аёллар иқтисодиётнинг барча соҳаларида эркаклар билан баравар ишлаганида эди 2025 йилга бориб жаҳон ЯИМ 28 трлн. долларга ёки 26 фоизга ошган бўларди. Айнан шу сабабли гендер тенглиги – инсоннинг энг муҳим ҳуқуқларидан бири – жамиятда тинч-тотувликни таъминлашда ҳамда барқарор тараққиёт асосида инсон салоҳиятини имкон қадар тўла рўёбга чиқариш борасида муҳим аҳамият касб этади.
Бирмунча вақт муқаддам гендер тенглиги масалалари кўпроқ расмий хусусиятга эга эди. Кейинги йилларда Президент Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида ўтказилаётган ислоҳотлар туфайли катта натижаларга эришдик. Хусусан, гендер сиёсати жамият ва давлатни ривожлантириш омилига айланди. «Гендер ва ривожланиш», «гендер экспертизаси», «гендер мувозанати», «аёлларнинг ижтимоий-сиёсий ҳаётдаги ўрни» каби тушунчалар давлат дастурларида ва деярли барча меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда акс этмоқда.
Олий Мажлис Сенати республика тўқимачилик саноатини ривожлантириш жараёнларида бевосита иштирок этмоқда. Сенат Раиси раҳбарлик қилаётган Хотин-қизларнинг жамиятдаги ролини ошириш, гендер тенглик ва оила масалалари бўйича республика комиссияси ҳамда Одам савдосига ва мажбурий меҳнатга қарши курашиш миллий комиссияси гендер тенглигини таъминлаш, аёлларни қўллаб-қувватлаш, уларни иқтисодиётнинг турли тармоқларида, шу жумладан, тўқимачилик соҳасида ишга жойлаштириш, муносиб меҳнат шароитларини яратиш бўйича кенг қамровли ўрганишлар ўтказиб, амалий чораларни кўриб бормоқда.
Бу ерда комиссиялар фаолияти бу борадаги мавжуд статистикани яхшилашга эмас, балки аёлларимиз ҳақида доимий ғамхўрлик қилиш, уларнинг ҳуқуқларини таъминлаш ва муаммоларини ҳал этишга қаратилган.
2016 йилда болаларнинг тизимли меҳнатига тўла барҳам берилганда, Европарламент Европа Иттифоқи ва Ўзбекистон ўртасидаги Шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битимга тўқимачилик баённомасини киритишни тасдиқлади. Битимда Европа Иттифоқи мамлакатларига уч минг номдаги ўзбек тўқимачилик маҳсулотлари олиб кирилганда сон чекловларини бекор қилиш ва божхона тўловларини камайтириш назарда тутилган. 2017 йилда эса Олий Мажлис Сенати Ўзбекистон тўқимачилик маҳсулотларини Европа Иттифоқи билан тузилган Икки томонлама савдо тўғрисидаги битимга киритишни тасдиқлади.
Парламент сўрови парламент назоратининг муҳим воситаларидан бири бўлиб, Сенат фаолиятида самарали қўлланилмоқда. 2022 йилда енгил ва чарм саноати корхоналарида ишлаётган аёлларнинг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоялаш ҳолатини ўрганиш мақсадида Вазирлар Маҳкамасига тегишли парламент сўрови юборилди. Ўрганишлар, енгил ва чарм саноати корхоналарида аёлларнинг меҳнат ҳуқуқларини сифатли таъминлаш ва меҳнатига муносиб ҳақ тўлаш учун барча зарур шароитлар яратилиб борилаётганлигини кўрсатмоқда.
Бунда гендер тенглигини таъминлашга асосий эътибор берилмоқда. Ҳар бир корхонада аёлларнинг ҳуқуқларини камситишга йўл қўймаслик учун нафақат гендер мувозанати шакиллантирилмоқда, балки тегишли шарт-шароитлар ҳам яратилмоқда.
– Ўзбекистонда мажбурий ва болалар меҳнатига барҳам бериш бўйича олиб борилган саъй-ҳаракатларингиз натижасида Cotton Campaign халқаро коалицияси 2022 йил март ойида Ўзбекистонга қўйилган пахта бойкотини бекор қилди. Фикрингизча, бу воқеа мамлакатимиз келажаги учун қандай эшикларни очади ва ижтимоий соҳада қандай кўрсаткичларга эришамиз?
– Сир эмаски, 12 йилдан ортиқ вақт давомида пахтамиз бойкот остида бўлди, бу эса кўпгина жаҳон брендларига Ўзбекистон тўқимачилик бозорига чиқишга имкон бермас эди. Аммо демократик янгиланишлар, миллий иқтисодиёт ислоҳ қилиниши, хусусан, ташқи савдо, солиқ ва молия сиёсатини эркинлаштириш бўйича чоралар, бизнесни қўллаб-қувватлаш ва хусусий мулк дахлсизлигини кафолатлаш, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини чуқур қайта ишлаш, ҳудудларни жадал ривожлантириш ишлари сезиларли натижалар келтирди.
Пахтага қўйилган чеклов – бойкот бекор қилинишини Президент ташаббуси билан пахта-тўқимачилик саноатида ўтказилган кўламдор ислоҳотларнинг қонуний натижаси деб тушунмоқ керак. Давлатнинг қишлоқ хўжалик соҳасида иштирокини қисқартириш, ишлаб чиқариш режаси давлат томонидан белгилашнинг бекор қилиниши, пахта етиштиришда бозор муносабатларига ўтиш, кластер тизимини яратиш орқали қишлоқ хўжалигини диверсификация қилиш, назорат ва мустақил мониторингни таъминлаш ёрдамида пахтачиликда ишчи кучини мажбурий ва тизимли сафарбар этишнинг олдини олиш каби чоралар амалий фойда берди.
Ушбу соҳада ўтказилган ислоҳотларнинг самарадорлиги ва натижадорлигини ҳисобга олиб, 2022 йил 10 мартда Cotton Campaign халқаро коалицияси Ўзбекистонга нисбатан пахта бойкотини бекор қилгани ҳақида расман эълон қилди.
Эндиликда Inditex Group, MANGO, KIABI каби йирик халқаро компаниялар ва бошқа қатор машҳур тўқимачилик брендлари республика бозорига янада фаол чиқмоқда ёки чиқишни режаламоқда.
– Тўқимачилик соҳасида яқинда ўтказилган ислоҳотлар ҳамда Миллий комиссиянинг Халқаро меҳнат ташкилоти ва BCI билан фаол ҳамкорлиги туфайли республикамизда Better Work ва Better Cotton дастурлари расман бошланиб, қатор тадбирлар ўтказилди. Бу лойиҳалар тўқимачилик соҳаси учун қанчалик муҳим?
0
296 
