Якунланган йил бухороликлар учун ҳам қут-баракали келди. Вилоят аҳли ижтимоий-иқтисодий ислоҳотларни янги босқичга кўтариш, барча соҳаларни замонавийлаштириш борасида салмоқли ютуқларга эришди. Яъни, 2017–2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили»да амалга оширишга оид давлат ва ҳудудий дастурлар ижросини таъминлашга жиддий эътибор қаратилди. Чунки, мазкур ҳужжатларда айни даврда вилоят ҳаётига бевосита боғлиқ энг устувор йўналишлар бўйича жами 2,5 трлн сўмдан зиёд ва 164,9 млн доллар миқдоридаги маблағни молиялаштириш режалаштирилган.
«Бугунги ният – эртанги ҳақиқат» деганларидек, белгиланган барча саъй-ҳаракатлар зое кетмади. Масалан, 70 млн доллар миқдоридаги имтиёзли кредитлар шарофати ўлароқ, қишлоқ хўжалигига тааллуқли 121 та лойиҳа молиялаштирилди. Иқтисодиёт юқори даражада ўсишига, миллий валюта ва нархлар барқарорлигига эришиш бўйича интилишлар ҳам самарали бўлди. Жумладан, саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш 2,6 фоиз, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштириш 5,2 фоиз, капитал қўйилмалар 25,1 фоиз, пудрат ишлари 3,8 фоиз, чакана савдо 4,8 фоиз ортиғи билан бажарилди, жами хизматлар 5,1 трлн сўмни ташкил этди.
Бултур таркибий ўзгаришларни чуқурлаштириш, етакчи тармоқларни модернизациялаш ва диверсификациялаш ҳисобига миллий иқтисодиёт рақобатбардошлигини ошириш мақсадида яна бир хайрли ишга қўл урилди. Аниқроғи, 2017–2018 йилларда Бухоро вилоятини комплекс ривожлантириш дастури ишлаб чиқилди. Ишончимиз комилки, у ҳудуд ижтимоий-иқтисодий ҳаётини юксалтиришда муҳим аҳамият касб этади. Бундай дейишимизнинг боиси, бу ҳужжатда икки йил ичида вилоят бўйича 7276 та лойиҳадан амалда фойдаланиш, беш трлн сўм ва 183 млн доллардан ортиқ маблағларни ўзлаштириш ва 42087 та янги иш ўрни яратиш кўзда тутилган. Жумладан, саноатни тараққий эттириш бўйича 907 та, сервис ва хизмат кўрсатишда 1609 та, қишлоқ хўжалигида 1759 та лойиҳа амалга оширилади. Ирригация-мелиорация тизимларидаги 63 та, йўл-транспорт инфратузилмасидаги 100 та, сув таъминоти ва канализация тизимидаги 52 та, электр таъминотидаги 111 та, газ таъминотидаги олтита объектда кенг кўламли ишлар бажарилади. Шунингдек, алоқа тармоғи ва телекоммуникация тизими, намунали уй-жойлар, таълим ва касб-ҳунар масканлари, соғлиқни сақлаш, маданият ва спорт иншоотлари, бозорлар, янги майдон ва хиёбонлар қурилишига оид бир қатор чора-тадбирлар амалга оширилади.
Дастурга асосан, ўтган йили ишлаб чиқариш қувватларини фойдаланишга топширишга тааллуқли жами қиймати 1024,5 млрд сўмлик 408 та лойиҳа ҳаётга татбиқ этилиши лозим эди. Амалда тўқимачилик ва тикувчилик, чарм-пойабзал, фармацевтика, озиқ-овқат ҳамда қурилиш материаллари ишлаб чиқаришда умумий қиймати 343,3 млрд сўм ва 500 минг долларга тенг 470 та лойиҳа амалга оширилиб, 7852 та янги иш ўрни ташкил этилди.
Ёки бошқа мисол. Қарор асосида ишлаб чиқаришга йўналтирилаётган лойиҳаларнинг чорак қисми маҳсулотларни экспорт қилишга дахлдорлиги билан ажралиб туради. Вилоятда мавжуд саноат корхоналаридан 470 таси ўз маблағлари ва кредитлар ҳисобидан 343,3 млрд сўмлик илғор асбоб-ускуналар билан таъминланди, 160 дан ортиғининг электр воситалари янги ва тежамкорларига алмаштирилди. Бу ўзгаришлар меҳнат унумдорлиги ошишига, маҳсулотлар сифати яхшиланиб, таннархи пасайишига хизмат қила бошлади.
Дастурда икки йил мобайнида қишлоқ хўжалиги йўналишида 305,9 млрд сўмлик 1638 та лойиҳани ўзлаштириш лозимлиги алоҳида таъкидланган. Ҳисобот даврида эса чорвачиликда 30,7 млрд сўмлик 224 та, паррандачиликда 8,6 млрд сўмлик 27 та, балиқчиликда 3,1 млрд сўмлик 50 та, асаларичиликда 1,5 млрд сўмлик 20 та лойиҳа татбиқ этилди. Қолаверса, 186,1 млрд сўмлик 780 та лойиҳа негизида кўплаб иссиқхона ва совуткичли омборхоналар барпо этилиб, икки йиллик режа муддатидан олдин ортиғи билан уддаланди. Янги корхоналарда ишлашга 5152 киши жалб қилинди.
Вилоятда хизмат кўрсатиш ва сервис соҳасини равнақ топтириш масалалари ҳам доимий эътиборда. Йил мобайнида 136,3 млрд сўмлик 629 та лойиҳа фойдаланишга топширилди. Яъни, уларнинг 117 таси транспорт, 484 таси савдо хизматлари кўрсатиш, 28 таси соғлиқни сақлаш соҳасида ташкил этилди. Пешку, Шофиркон ва Қоракўл туманларини комплекс ривожлантириш дастурларига мувофиқ, саноат, хизмат кўрсатиш ва сервис, қишлоқ хўжалиги соҳаларида 425 та лойиҳа амалга оширилди. Шунинг баробарида, 3324 киши муқим иш билан таъминланди.
Яна бир гап. Ҳудудда кичик саноат зоналарини ташкил этиш, фаолият юритаётганлари самарадорлигини ошириш бўйича 2017–2019 йилларда Бухоро, Когон шаҳарлари ва Когон туманида 31 та лойиҳа учун 36 млрд сўм сарфлаш, 926 та янги иш ўрни яратиш кўзда тутилган. Бугунга қадар ушбу зоналар ҳудудида ялпи қиймати 4,6 млрд сўмлик инвестициялар ҳисобидан тўртта лойиҳа ишга туширилди. «Сайфулло плюс Саида», «Когон Нур текс», «Элёр Шабнам текс» ва «Кумушкенттекс» МЧЖлари ўз сафларига 76 кишини бирлаштирган ҳолда, бўз ишлаб чиқара бошлади. Ҳозир вилоят бўйича 22 та майдонда бунёдкорлик юмушлари қизғин давом эттирилаяпти. Муҳандислик-коммуникация тизимлари билан уланиш тизими ишга туширилиб, инвестицион лойиҳалар ижроси юзасидан доимий мониторинг олиб борилаяпти.
Вилоятга инвестицияларни жалб қилиш имкониятларини кенгайтириш мақсадида шаҳар ва туманларни саноат-иқтисод кўрсаткичи ҳақидаги маълумотлар, табиий ва меҳнат ресурслари ва ҳудуднинг бошқа потенциал имкониятлари акс этган паспортлари ишлаб чиқилди. Тармоқ ва хўжалик бирлашмалари томонидан эса, аввало, ишсизлик даражаси юқори ҳудудларда татбиқ этилиши мўлжалланган лойиҳаларга эътибор қаратилди. Ўтган йилги вилоятни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш дастурига мувофиқ, енгил саноатда 90 та, чарм-пойабзал соҳасида 12 та, бинокорлик ашёлари бўйича 131 та, озиқ-овқат саноатида 58 та, фармацевтика соҳасида олтита, электротехника саноатида битта лойиҳа фойдаланишга топшириш белгиланган эди.
Хўш, уларнинг ижроси қандай бўлди? Саноат йўналишида умумий қиймати 281 млрд сўм ва 500 минг долларга тенг 428 та лойиҳа амалга оширилди. Хусусан, енгил саноатда 77 та, чарм-пойабзал соҳасида бешта, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш бўйича 167 та, озиқ-овқат саноатида 98 та, фармацевтика соҳасида олтита лойиҳа ишга туширилиб, 5348 та янги иш ўрни яратилди.
Дарвоқе, вилоятда аҳоли бандлигини таъминлаш ва реал даромадларини изчил оширишга устувор вазифа сифатида қаралди. Ҳудудларни комплекс ривожлантириш дастурлари ва Олий Мажлис палаталари томонидан тасдиқланган Аҳоли бандлигини таъминлаш дастурини сўзсиз бажариш чоралари кўрилди. Бинобарин, 2017 йилнинг 19 декабригача умумий қиймати 3,65 трлн сўмлик ва 500 минг долларлик хорижий инвестиция маблағлари ҳисобидан саноат, қишлоқ хўжалиги ва хизмат кўрсатиш йўналишларида 2079 та лойиҳа амалга оширилиб, 18286 та иш ўрни яратилди. Шундан 3428 таси ишсизлик даражаси нисбатан юқори ва меҳнат бозорида вазият мураккаб ҳисобланган Олот, Пешку, Ромитан туманларида ташкил этилди.
Албатта, келгуси режалар янада улуғвор. Масалан, жорий йил охиригача вилоятда 362 та лойиҳага асосан қиймати салкам 1,3 трлн сўмга тенг ишлаб чиқариш қувватлари фойдаланишга топширилади. Жами иссиқхоналар майдони 434 гектарга, токзорлар 7656 гектарга, совутгичлар сиғими 36,8 минг тоннага, йирик шохли қорамоллар сони 65 минг бошга, паррандалар 218900 тага етказилади.Шахсий томорқалардан оқилона фойдаланиш, сархил ноз-неъматлар кўпайиши, сифати яхшиланиши, қишлоқ аҳли бандлиги таъминланиши ва даромадлари ошишига хизмат қилиш асосий муддаомизга айланади.
Комплекс дастур бекаму кўст ижро этилиши натижасида 2020 йилга бориб, йирик шохли қорамоллар бош сони 120,3 фоизга, майда шохлилари бош сони 125,6 фоизга, сут маҳсулотлари 127,5 фоизга ошади. Ветеринария хизмати такомиллашиб, ҳайвонлар орасидаги турли юқумли касалликлар тарқалишининг олди олинади. Истеъмолчиларнинг паррандачилик маҳсулотларига бўлган талабларини бир маромда қондириш, соҳанинг ем-озуқа таъминотини мустаҳкамлаш борасида ҳам салмоқли чора-тадбирлар амалга оширилади. 2020 йилга бориб паррандалар сони 132 фоизга, гўшт етказиб бериш 118,4 фоизга, тухум етиштириш эса 143,1 фоизга ўсиши учун пухта замин ҳозирланади.
2021 йилга бориб вилоятда бошқа соҳаларда ҳам туб ўзгаришлар рўй бериши кутилмоқда. Яъни, саноат маҳсулоти ишлаб чиқариш ҳажми 1,5 бараварга кўпайтирилади, ЯҲМдаги улуши 29 фоиздан 35 фоизга, қайта ишловчи тармоқларнинг саноатдаги улуши 80 фоиздан 85 фоизга етказилади. Жаҳон бозорида рақобатбардош саналган 17 турдаги янги маҳсулотларни ишлаб чиқаришни ўзлаштириш вилоятнинг экспорт салоҳиятини юксалтиришга катта ҳисса бўлиб қўшилади.
Ҳудудларда хизмат кўрсатиш кўлами кенгайтирилиб, сифати яхшиланади ҳамда аҳоли бандлиги ва даромадларини ошириш таъминланади. Икки мингдан зиёд инвестиция лойиҳаси ҳаётга татбиқ этилиб, 24200 тадан ортиқ иш ўрни яратилади.
Инвестиция дастури доирасида вилоятдаги умумфойдаланишдаги, ички хўжаликлараро автомобиль йўлларини бунёд этиш, қайта қуриш ва таъмирлаш ишлари олиб борилади. Йўл-транспорт инфратузилмаси ривожлантирилиб, аҳоли ва транспорт қатнови учун қулайликлар муҳайё этилади. Йўл хўжалиги корхоналарининг моддий-техник базаси мустаҳкамланиб, ишлаб чиқариш қувватлари кучайтирилади.
Тиббиёт муассасалари моддий-техник базаси эса ишлаб турган саломатлик масканларини реконструкция қилиш ва капитал таъмирлаш, янгиларини барпо этиш эвазига мустаҳкамланади. Аҳолига кўрсатилаётган тиббий хизматлар сифатини ошириш учун қишлоқ врачлик пунктлари малакали кадрлар билан таъминланади. Ўз навбатида, республика миқёсидаги ихтисослашган тиббиёт марказлари хизматидан фойдаланувчилар учун қўшимча қулайликлар яратилади. Аҳолини, айниқса, кам таъминланган қатламини ижтимоий ҳимоялаш учун вилоятнинг чекка ҳудудларида яшовчиларни соғломлаштириш ишлари изчил йўлга қўйилади. Маҳаллаларда соғлом турмуш тарзи тарғиб қилиниб, оилаларнинг тиббий маданияти оширилади.
Дастурга мувофиқ, қишлоқ жойларда янги намунавий лойиҳалар асосида 1228 та арзон уй-жой қад ростлайди. Қўшимча равишда, муҳандислик-коммуникация тармоқлари, ижтимоий ва бозор инфратузилмаси комплексига эга 920 та уй-жой қурилади. Янги массивлар ичимлик сув, электр энергияси ва табиий газ билан таъминланади, барчаси текис-равон кўчаларга ва давр талабларига мос бозор инфратузилмасига эга бўлади. Бухоро шаҳрида эса бешта етти қаватли шинам уй барпо этилади. Уларга 210 та оила кўчиб киради. Янги хонадонлар соҳибларига узоқ муддатли имтиёзли ипотека кредитлари ажратилади.
Вилоятда аҳолининг кенг қатламлари учун қулай ва муносиб ижтимоий-маиший шарт-шароитлар муҳайё этилади. Қишлоқларда ичимлик сув иншоотларини қуриш, реконструкция қилиш ва янги тармоқлар тортиш ишлари марказлашган капитал қўйилмалар ҳисобидан амалга оширилади. Вилоят ҳудудидаги 82 та аҳоли пунктида ҳамда намунавий массивларда истиқомат қилувчи 50 мингдан ортиқ кишининг ичимлик сув таъминоти яхшиланади. Айни мақсадда тўққизта қудуқ, еттита сув минораси таъмирланади. Қўшимча равишда 24 та қудуқ қазилиб, 44 та сув насоси, 35 та сув минораси ўрнатилади, узунлиги 93 километрга тенг обиҳаёт тармоқлари тортилади.
XXI аср интеллектуал бойлик ва ахборот-коммуникация технологиялари асрига айланди. Бу борада вилоятда мижозларнинг Интернет тармоғига юқори тезликда уланиш, мультимедиа ва IP-TV хизматларидан фойдаланиш имкониятлари кенгайтирилади. 83,5 километрлик оптик толали алоқа линияси тортилиб, мобиль алоқа операторлари тармоғи қамровини кенгайтириш ва хизмат кўрсатиш сифатини ошириш чоралари кўрилади.
Хуллас, вилоятда илм-фан, маданият ва спортни ривожлантириш, табиат бойликларини, тарихий-маданий ёдгорликларни, муқаддас зиёратгоҳларни кўз қорачиғидек асраб-авайлаш, музейлар фондини бойитиш ва фаолиятини такомиллаштириш, сайёҳлик индустриясини жадал ривожлантириш ҳам анъанавий тарзда давом эттирилади. Чет элликлар билан ҳамкорликни, турли миллатларга мансуб юртдошларимиз ўртасида дўстлик ва ҳамжиҳатлик ришталарини мустаҳкамлаш, катта-ю кичик онгида аҳил-иноқ яшаш туйғуларини шакллантириш борасида ҳам диққатга молик ишлар амалга оширилади.
Идибой ЖЎРАЕВ,
вилоят иқтисодиёт ва ҳудудларни комплекс
ривожлантириш бош бошқармаси бошлиғи
0
58 
