«Зафаробод» кон бошқармаси «Навоийуран» давлат корхонасининг энг йирик бўлинмасидир. Унинг шаклланиш тарихи 1968 йилда Шимолий Букинай конини ўзлаштириш ишлари бошлангани билан боғлиқ. Ривожланишнинг кейинги босқичида Жанубий Букинай ва Бешқоқ конларини ўзлаштириш орқали бошқарма фаолияти янада кенгая бошлади.
Бугунги кунда бошқарма тасарруфида 17 та уран кони фойдаланишга топширилган. Кон ишларини олиб боришнинг истиқболли режаларига асосан 2030 йилгача яна тўртта – Марказий Кўҳнур, Маликработ, Баймин ва Муллали конларини ўзлаштириш кўзда тутилган. Улардан баъзиларида ишлаб чиқариш технологиясини танлаш бўйича тажриба-саноат ишлари бошланган.
Кон бошқармасининг ишлаб чиқариш ва ижтимоий фаолиятини ривожлантириш солномаси асосий кўрсаткичларнинг жадал ўсиб борганини кўрсатади. Айниқса, давлатимиз мустақилликка эришган даврдан буён корхонанинг ютуқлари салмоғи янада ортди.
Ютуқлар ва ғалабаларга тўла шонли меҳнат йўлидан ўтган «Зафаробод» кон бошқармасининг меҳнат жамоаси ҳам тоғ-кон саноати ривожига катта ҳисса қўшмоқда. Айни пайтда 4,6 мингдан ортиқ турли миллат вакилларидан иборат жамоа ягона мақсад учун фидокорона меҳнат қилмоқда.
Бугун кон бошқарма таркибида 4 та геотехнологик конлар мавжуд. Ҳар бир геотехнологик конда уран ишлаб чиқаришнинг деярли барча босқичлари кон ва тайёргарлик ишларини бажаришдан бошлаб то ярим тайёр маҳсулотларни Уран ишлаб чиқариш заводига жўнатишгача бўлган жараён таъминланади. Асосий маҳсулотларни ишлаб чиқаришдан ташқари 1, 2 ва 4-сонли геотехнологик конларида маҳсулдор эритмалардан рений олиниб, АР-0 маркасидаги аммоний перренати шаклида тайёр маҳсулот ҳам ишлаб чиқарилмоқда.
Бугунги кунда Президентимизнинг 2022 йил 14 июлдаги «2022-2030 йилларда «Навоийуран» давлат корхонасида уранни қазиб олиш, қайта ишлаш ҳажмларини ошириш ҳамда уни трансформация қилиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорига мувофиқ, Зафаробод кон бошқармасида кўплаб йўналишларда ишлар амалга оширилиб, уларнинг ҳар бири бўлинмамизнинг ҳозирги ва узоқ йиллардаги фаолиятига замин яратмоқда. Бу ишлаб чиқарилаётган маҳсулот сифатини ошириш ва таннархини пасайтириш, саноат хавфсизлиги бўйича ишларни тубдан яхшилаш, ишлаб чиқаришни сифат жиҳатидан янги босқичга кўтаришда хавфсиз меҳнат шароитларини таъминлашга ҳам хизмат қилади.
Бир сўз билан айтганда, ишлаб чиқариш тизимлари самарадорлигини ошириш, корхоналарнинг экологик ва саноат хавфсизлигини таъминлаш борасида катта қадамлар ташланди. Бу эса рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқариш имконини беради. Хусусан, 2022 йилдан 2024 йилгача бўлган даврда кон бошқармасига қарашли геотехнологик конларининг қайта ишлаш комплексларида 8 та маҳаллий-сорбцион қурилмалари, шу жумладан 35 та сорбцион-босимли колонналар (СБК) фойдаланишга топширилди. Қайта ишлаш қувватларини кенгайтириш дастурига мувофиқ 1-сонли геотехнологик конининг эритмаларни қайта ишлаш участкасида бешта десорбция устунидан (КДС) иборат иккинчи регенерация занжири, шунингдек, 4-сонли Геотехнологик конининг эритмаларни қайта ишлаш участкасида олтита десорбция устунидан (КДС) иборат учинчи занжир қурилди.
2-сонли геотехнологик конининг эритмаларини қайта ишлаш участкасининг аммиакли рений таркибли реэкстракт тугунида мутахассисларимиз томонидан ишлаб чиқилган 24 та экстракция устунлари ишлаб чиқаришга татбиқ этилди. Натижада электр энергияси сарфини йилига 100 минг кВт · соатга камайтириш ва кон бошқарма бўйича аммоний перренати ишлаб чиқаришни 5 фоизга оширишга эришилди.
2022 йил бошидан буён кон бошқармасининг ишлаб чиқариш фаолиятида бурғилаш ҳажми 158,1 фоизга ўсди, шу билан бирга, бурғилаш унумдорлигининг ўсиши 105,3 фоизни ташкил этди, маҳсулдор эритмалар ишлаб чиқариш ҳажми 1,3 бараварга ошди. Натижада, уран ишлаб чиқаришнинг 1,4 баравар ошишига эришилгани жамоанинг улкан ютуғидир.
Корхона фаолиятида Инвестиция дастури алоҳида ўрин тутади. Мазкур дастур туфайли янги иншоот ва қувватлар ишга тушмоқда, янги иш ўринлари яратилмоқда. Хусусан, корхонанинг уран қазиб олиш ва қайта ишлашни кўпайтиришга қаратилган Инвестиция дастурини амалга ошириш доирасида «Ақтау» конида руда қазиш майдонини қуриш» лойиҳаси амалга оширилмоқда. Уч босқичдан иборат бўлган лойиҳанинг умумий қиймати 5 млн. доллар бўлиб, унинг ташкил этилиши билан жами юзга яқин янги иш ўринлари яратилади. Бундан ташқари тайёр маҳсулот экспорти учун «2022-2023 йилларга мўлжалланган 200 литрли металл бочкалар ишлаб чиқариш учун Жанубий Букинай 2-геотехнологик конининг мавжуд биносини реконструкция қилиш» лойиҳаси ҳам амалга оширилди. Лойиҳа қуввати ойига 1200 та контейнер бўлган мазкур иншоотнинг ишга туширилиши билан 21 киши иш билан таъминланди.
Тараққиётнинг янги босқичида маҳаллийлаштириш дастури ҳам муҳим аҳамиятга эга. Ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш, модернизация қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлаш дастурларининг амалга оширилиши доимий олдинга интилишимизга, янги турдаги маҳсулотларни ўзлаштиришга, шунингдек, ишлаб чиқариш, қайта ишлаш ва тайёр маҳсулот ишлаб чиқариш суръатларини оширишга хизмат қилмоқда.
Жумладан,2024 йилда корхона томонидан локализация дастури доирасида 19 та лойиҳа бўйича 58,7 млрд. сўмлик маҳсулот ишлаб чиқарилган, бу эса прогноз кўрсаткичининг 102,9 %ини ташкил этади. Шу билан бирга, ўсиш суръати ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 132,1 %ни, 2022 йилнинг шу даврига нисбатан эса 348,3 %ни ташкил этган.
Бўлинмамиз мунтазам равишда янги автотранспорт воситалари билан таъминланаётгани бугунги кунда ишлаб чиқариш жараёнлари узлуксизлигини таъминлаш билан бирга, олдимизга қўйилган режаларнинг ижросини ўз вақтида уддалашда ҳамда барқарор фаолият юритишида муҳим омил бўлмоқда. 2022 йилдан буён бўлинмаларимиз транспорт участкалари учун 14 турдаги 126 та йўл-қурилиш техникаси ва автотранспорт воситалари харид қилинди.
Саноат корхонасини такомиллаштиришни инновацион фаолиятни ривожлантирмасдан тасаввур этиб бўлмайди. Уран қазиб олиш соҳасида кўп йиллик тажриба ва ишлаб чиқаришнинг ўзига хос хусусиятлари борасида билимлар инновация ва ихтироларни жорий этиш учун асос бўлади.
Биргина 2022 йилда кон бошқарма ишчи-ходимлари томонидан 34 та таклиф рўйхатга олинган ва улардан 21 таси ишлаб чиқаришга татбиқ этилиб, 3,1 млрд. сўм иқтисодий самарага эришилди. Иқтисод қилинган маблағлар ҳисобидан рационализаторлик таклифлари муаллифлари ва рационализаторлик таклифларини амалга оширишга ёрдам берган шахсларга белгиланган тартибда 98,73 млн. сўм миқдорида мукофот пуллари тўлаб берилди.
2023 йил давомида корхонамизда 25 та таклиф рўйхатга олинган бўлиб, 17 таси ишлаб чиқаришга татбиқ этилди ва 6,5 млрд. сўм иқтисодий самарага эришилди ҳамда 170,42 млн. сўм миқдорида мукофот пуллари тўлаб берилди.
Юқоридаги кўрсаткичлардан кўриниб турибдики, 2022 йилга нисбатан 2023 йилда рационализаторлик таклифларини ишлаб чиқаришда қўлланилгандаги иқтисодий самаранинг ўсиш сурати 210 фоизни ташкил қилмоқда.
Отабек РЎЗИЕВ, «Навоийуран» ДКнинг «Зафаробод» кон бошқармаси директори
11/02/2025 
Fikr bildirish