Бугунги кунда озиқ-овқат хавфсизлиги давлатлар ўртасидаги ҳамкорликнинг муҳим йўналишларидан бирига айланмоқда. Иқлим ўзгариши, глобал таҳдидлар ва маҳсулот етказиб бериш беқарорлиги шароитларида агросаноат комплексининг барқарор ривожланишини таъминлаш муҳим аҳамият касб этади. Қишлоқ хўжалигида катта салоҳиятга эга Туркий давлатлар ташкилоти (ТДТ) мамлакатлари учун бу соҳада кучларни бирлаштириш стратегик аҳамиятга эга. Қишлоқ хўжалиги вазирлари мажлиси якунлари ва келгуси ҳамкорлик истиқболлари ҳақида Қозоғистон қишлоқ хўжалиги вазири жаноб Айдарбек САПАРОВ билан суҳбатимиз айнан шу ҳақида бўлди.
– Айдарбек Сейпеллович, 2024 йил мартида Қозоғистонда Сизнинг раислигингизда Туркий давлатлар ташкилоти қишлоқ хўжалиги вазирларининг учинчи мажлиси бўлиб ўтди. Бу учрашувда эришилган натижалар ҳақида сўзлаб берсангиз.
– Туркий давлатлар ташкилоти доирасида қишлоқ хўжалиги соҳасида кўп томонлама ҳамкорликни ривожлантириш мақсадида 2024 йил 19-21 март кунлари Тараз шаҳрида «ТДТ мамлакатлари қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг ўзаро савдосини ривожлантириш» мавзусида ТДТ мамлакатлари қишлоқ хўжалиги вазирларининг 3-мажлиси ўтказилган эди. Мазкур мажлисда Озарбайжон, Ўзбекистон, Қирғизистон, Туркия ва кузатувчи мамлакат Венгриянинг аграр идоралари раҳбарлари иштирок этди.
ТДТ вазирларининг 3-мажлиси якунларига кўра Коммюнике имзоланиб, унга кўра томонлар қишлоқ хўжалигини юритиш усулларини такомиллаштириш ва ҳосилдорликни ошириш, қишлоқ хўжалигини юритишнинг иқлимий барқарор усулларини амалга ошириш, қишлоқ хўжалиги инфратузилмасини яхшилаш учун ҳам ички, ҳам ташқи инвестицияларни жалб этишга ёрдам берадиган тадқиқотлар, ишланмалар ва инновациялар соҳасида ҳамкорликни фаоллаштириш бўйича келишувларни мустаҳкамлаб, қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари учун «ТДТда ишлаб чиқарилган» ғоясини қўллаб-қувватлади.
Шунингдек, 3-мажлис доирасида 2024 йил 20 март куни уруғчилик мавзусида Туркий агробизнес-форум ва ЕСОSA 8-конгресси ташкил этилди.
Маълумот учун: ECOSA – нотижорат ташкилоти бўлиб, уруғ ишлаб чиқарувчилар манфаатларини ҳимоя қилиш, қишлоқ хўжалигини қўллаб-қувватлаш ва янги технологияларни ривожлантириш билан шуғулланади. Унинг мақсади – Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти мамлакатлари ўртасида уруғлар савдосини ривожлантириш.
ЕСОSA уруғчилик конгресси илк бор Туркиядан ташқарида ўтказилиб, анжуманга қарийб 80 хорижий компания вакиллари ташриф буюрди. Қозоғистон томонидан конгрессда қарийб 50 компания ва Миллий аграр илмий-маърифий марказининг илмий-тадқиқот институтлари иштирок этди.
– Учрашувда ТДТ мамлакатларининг қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига эҳтиёжларини аниқлаш ва бу маҳсулотга талабни асосан ташкилотга аъзо мамлакатлар томонидан қаноатлантириш зарурияти ҳақида сўз борди, қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш билан боғлиқ тажриба-синов лойиҳаси таклиф этилди. ТДТ бренди остида қаерда ва қандай маҳсулотни ишлаб чиқариш мумкин, бу озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашга қандай таъсир кўрсатади?
– «ТДТда ишлаб чиқарилган» ташаббуси ТДТ мамлакатлари қишлоқ хўжалиги вазирларининг 3-мажлиси якунларига кўра қўллаб-қувватланди. Умуман олганда бу ташаббусни турк томони илгари сурди.
Бугун мазкур ташаббусни амалга оширишнинг амалий жиҳатлари ишлаб чиқилмоқда. Хусусан, бу масалани муҳокама этиш учун ТДТ мамлакатлари вакиллари ўрин олган эксперт ишчи гуруҳи ташкил этиш жараёнида турибди.
Қозоғистон қишлоқ хўжалиги салоҳиятини эътиборга олсак, бизнинг қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқарувчиларимиз келгусида «ТДТда ишлаб чиқарилган» бренди остида иштирок этиши мумкин, барча талабларга мос келса, албатта.
Умуман олганда, ҳозир мазкур ташаббус фақат назарияда мавжуд ҳамда ТДТ мамлакатлари билан биргаликда қўшимча муҳокамалар ва ишлаб чиқишни талаб қилади. Шу муносабат билан ҳозирча унинг мамлакат озиқ-овқат хавфсизлигига эҳтимолли таъсирини баҳолашнинг имкони йўқ.
– Ташкилот ичида умумий агросуғурта тизими истиқболлари қандай?
– Қозоғистонда 2020 йилдан эътиборан агросаноат комплексида ихтиёрий суғурталаш тизими амал қилмоқда, унга кўра 80% миқдорида суғурта мукофотларини субсидиялаш тарзида давлат томонидан қўллаб-қувватлаш назарда тутилган (2022 йилдан субсидиялаш нормативи 50% дан 80% гача оширилди), бу эса агросаноат комплекси соҳасида суғурталаш тизимини қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари учун янада қулай ва фойдали қилади.
Ҳозир 16 суғурта маҳсулоти (ўсимликшуносликда – 7, чорвачиликда – 9) мавжуд бўлиб, «Аграр кредит корпорацияси» АЖ суғурталаш соҳасида оператор ҳисобланади.
Қозоғистонда агросуғурта аста-секин ривожланиб, қишлоқ хўжалигининг тобора кўп йўналишларини қамраб олиб, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари эътиборини тортмоқда. Суғурта мукофотларини субсидиялаш бўйича замонавий механизмлар ҳамда давлат томонидан қўллаб-қувватлаш иқлим ўзгариши билан боғлиқ таваккалчиликлардан ҳимоялашнинг самарали воситаси бўлган суғурталашга қизиқиш ортишига ёрдам бермоқда. Бу эса агрокорхоналар барқарорлиги ва даромадларини ошириш учун қулай шароитлар яратмоқда.
Агросуғурта тизимида самарадорликни ошириш ва илғор амалиётларни жорий этиш мақсадида аграр суғурта кўп йиллар давомида муваффақиятли ривожланаётган Туркия билан тажриба алмашиш режаланган. Турк мутахассислари билан ҳамкорлик нафақат уларнинг қишлоқ хўжалигида таваккалчиликларни бошқариш усулларини ўрганишга, балки Қозоғистоннинг жанубий ҳудудлари учун суғурта маҳсулотларини яратганда тажриба ўзлаштиришга имкон беради (боғлар, иссиқхоналар).
21/08/2025 
Fikr bildirish