Бугун халқ амалий санъатига ҳукуматимиз томонидан етарлича эътибор берилиб, халқ усталарининг меҳнатлари муносиб тақдирланмоқда. Деярли йўқолиб кетиш даражасига етган ҳунармандчилик турлари қайта тикланиб, асрлардан асрларга ўтиб келаётган сулолалар давомчилари – ҳунарманд-усталарга барча имконият эшиклари очиб берилди. Анъанавий тарзда «Устоз-шогирд» мактабининг йўлга қўйилиши боқий қадриятларимизнинг авлоддан-авлодга ўтиб, янада сайқал топишига хизмат қилмоқда. Журналимиз махсус мухбири Муқаддас Юсупова шу ҳақда суҳбатлашиш учун Ўзбекистон Республикаси халқ усталари, мусаввирлари ва ҳунармандлари «Ҳунарманд» уюшмаси раиси Акобир Ҳакимовга бир неча савол билан мурожаат қилди:
– Акобир ака, Республика «Ҳунарманд» уюшмасининг ташкил этилиши, мақсад ва вазифалари хусусидаги фикр-мулоҳазаларингиз билан ўртоқлашсангиз?
– Ўзбек халқининг амалий санъати тарихи қадим-қадим даврларга бориб тақалади. Бугунги кунда аждодлардан авлодларга мерос бўлиб келаётган дурдоналарни авайлаб-асраш ва янада ривожлантириш, уларни келажак авлодга бус-бутунича сайқалланган шаклда етказиш бизнинг бош мақсадимизга айланган десам, ҳеч муболаға қилмаган бўламан. Қолаверса, ёшларни миллий ҳунармандчилик ва амалий санъатимиз намуналари билан таништириш, уларда ушбу санъатга қизиқиш уйғотиш, халқ усталари меҳнатларини муносиб рағбатлантириш, ҳунармандчилигимизни янада ривожлантириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси халқ усталари, ҳунармандлари ва мусаввирлари «Ҳунарманд» уюшмаси ташкил қилинган эди. Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти И. Каримовнинг 1997 йил 31 мартдаги махсус фармони асосида ташкил этилган уюшма дастлаб «Мусаввир» илмий-ишлаб чиқариш маркази таркибида бўлиб, 2008 йилнинг 5 майида нодавлат нотижорат республика ташкилоти сифатида қайта рўйхатдан ўтказилди. Бугунги кунда уюшмамиз аъзолари сони 19 минг нафардан зиёд бўлиб, республикамизнинг барча вилоят ва туманларида 13 та бошқарма, 159 та бўлим фаолият кўрсатмоқда. Ҳар йили республика миқёсида турли кўргазма, фестиваль, кўрик-танловлар ўтказилади. Ўзбекистон истеъмол товарлари ишлаб чиқариш, савдо ва хизмат кўрсатиш ташкилотлари ходимлари касаба уюшмаси марказий кенгаши билан имзоланган тармоқ келишувига асосан уюшма аъзолари, айниқса, фахрий аъзолар, кекса ҳунармандларга моддий ва маънавий кўмак бериб келинмоқда. Маҳалла фуқаролар йиғинлари, туман ҳокимликлари ҳамкорлигида миллий ҳунармандчиликни ривожлантириш, ёшларни миллий қадриятларга ҳурмат руҳида тарбиялаш мақсадида маҳаллалар қошида, шунингдек уста-ҳунармандларимизнинг устахоналарида ҳар йили 800 дан зиёд “Уста-шогирд” мактаблари ташкил этилиб, бу мактабларда 4000 нафар ёшлар турли ҳунар сирларини эгаллашмоқда.
– Бугунги кунда уюшма аъзоларига қандай имтиёз ва қулайликлар яратилган?
– Ҳукуматимиз томонидан ҳунарманд-усталарга жуда катта эътибор қаратилиб, қулай шароитларда меҳнат қилишлари учун барча имкониятлар яратилган. Жумладан, 2017 йил 26 апрелда Вазирлар Маҳкамасининг «Маданий бойликларнинг олиб чиқилиши ва олиб кирилиши тартиби тўғрисида»ги Низомга қўшимча ва ўзгартишлар киритиш тўғрисида»ги 245-сонли қарорига асосан 24 йўналишдаги ҳунармандчилик маҳсулотлари экспертиза йиғимидан озод этилди. Натижада ҳунармандларда моддий манфаатдорлик ошиб, экспорт қилишга кенг имкониятлар яратилди. Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 28 ноябрдаги қарорига асосан Хусусийлаштириш, монополиядан чиқариш ва рақобатни ривожлантириш бошқармаси вилоят ҳокимликлари билан ҳамкорликда «Ҳунарманд» бўлимлари ва уларнинг марказлари фаолиятини самарали ташкил этиш учун давлат мулки бўлган бино-иншоотларнинг улар ихтиёрига топширилиши жойлардаги «Ҳунарманд» бўлимлари учун катта қувонч бўлди. 2013 йилда «Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг экспортини қўллаб-қувватлаш» жамғармаси ташкил этилгани эса ҳунармандчилигимиз ривожи, халқаро ярмаркаларида иштирок этиш, миллий анъаналаримиз тарғиботи учун айни муддао бўлди.
– Миллий ҳунармандчиликни ривожлантириш ҳудудлардаги ижтимоий-иқтисодий аҳволнинг яхшиланишига, аҳоли турмуш фаровонлигининг ошишига хизмат қилади. Бу борада уюшма томонидан қандай ишлар амалга оширилмоқда?
– Ҳунармандларимиз томонидан ишлаб чиқариладиган миллий ҳунармандчилик маҳсулотларини уч йўналишга ажратиш мумкин. Кундалик уй-рўзғорда, уй интеръерига ишлатиладиган маҳсулотлар, жумладан, уй-рўзғор буюмлари, муаллифлик мебеллари, бешик, сандиқ, темирчилик маҳсулотларини биринчи йўналишга киритиш мумкин. Аёллар, эркаклар ва болалар кийим-бошлари, заргарлик маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи ҳунармандларни иккинчи йўналишга киритиш мумкин. Амалий санъат усталари ва ҳунармандларимизнинг бир қисми совғабоп ва эсдалик буюмлари ишлаб чиқарадилар. Бунга ёғоч ўймакорлиги, кулолчилик, миниатюра, каштадўзлик маҳсулотларини мисол келтириш мумкин. Бу соҳада ҳам бозор талабидан келиб чиққан ҳолда янгидан янги маҳсулотлар ишлаб чиқариш йўлга қўйилмоқда. Жумладан, хом терини ошлаб, унга миниатюра асарлари чизиш, абру баҳор усулида қоғозга безак бериш каби қадимий санъатлар ҳунармандларимизнинг узоқ йиллик изланишлари натижасида қайта тикланди. Шунингдек, Самарқанд вилояти Конигил қишлоғида қадимий Самарқанд қоғози ишлаб чиқариш корхонаси ишга туширилди. Зариф Мухторовнинг изланишлари натижасида тут дарахтининг пўстлоғидан Шарқу Ғарбда машҳур бўлган Самарқанд қоғозини тайёрлаш технологияси қайта тикланди. Мусиқа асбоблари ясовчи андижонлик ҳунармандимиз Абдумалик Мадраимов “Ғижжаки Бобурий” мусиқа асбобини яратишга муваффақ бўлди. Марғилон адрасининг кўплаб унитилиб кетган турлари тикланди, жумладан, атлас ва адрас тўқувчи ҳунарманд, каштадўз Илҳом Давлатов “Ҳунарманд” уюшмасининг кўмагида 12 м га 2 млндан 4 млнгача тугун тушадиган ипак гилам ишлаб чиқариш устида изланишлар олиб борди ва ушбу гиламнинг илк намуналарини яратишга муваффақ бўлди. Бу гилам намуналари юртимиз ва хорижда ўз харидорларини топмоқда.
Республикамизнинг барча вилоятларида ҳунармандлар марказлари ташкил этилди. Жумладан, Самарқанд вилоят ҳокими қарорига асосан Самарқанд шаҳридаги Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти И. Каримов номи берилган кўча шаҳарга ташриф буюрган сайёҳлар ва меҳмонлар сайр қилишлари учун пиёда юрадиган йўлакка, кўча четидаги икки қаватли бино қайта таъмирланиб, ҳунармандлар марказига айлантирилди. Бугунги кунда ушбу марказда 20 дан ортиқ ҳунармандлар ҳунарнинг 12 тури бўйича самарали фаолият олиб бормоқда.
Фарғона вилоятининг Риштон туманида ҳунармандларга 33 га ер ажратилиб, чинни ва кулоллик маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун ҳунармандчилик саноат маркази барпо этилди. Марказда 354 та ишлаб чиқариш цехи ташкил этилиши кўзда тутилган бўлиб, айни пайтда 100 дан зиёд цех ўз фаолиятини йўлга қўйиб нафақат ички, балки ташқи бозорларга чиқишни режалаштирган.
«Ҳунарманд» уюшмасининг Андижон вилояти бошқармаси қошида миллий қўғирчоқлар ишлаб чиқариш корхонаси, Паркент туманида миллий гилам тўқиш, чокли буюмлар тикиш цехи ташкил этилди.
Ҳар йили уюшмамизнинг кўплаб аъзолари Олий Мажлис ҳузуридаги нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш жамғармасидан грант маблағлари олиб, ўз фаолиятларини ривожлантирмоқда. Қайси бир ҳудудда миллий ҳунармандчилик, халқ амалий санъати ривожланишига алоҳида эътибор берилса, ўша ҳудуд иқтисодиёти ҳам ижобий томонга ўзгаради. Халқимизнинг минг йиллик тарихга эга халқ ҳунармандчилиги ва амалий санъатини қадрлаб меҳнат қилаётган уста-ҳунармандлар аҳоли бандлигини таъминлаб, уларнинг турмуш фаровонлиги ўсишига ҳисса қўшишмоқда.
Жорий йил бошида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар ҳудудларини ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш, аҳоли турмуш-даражасини янада яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар дастури тўғрисидаги, туризм салоҳиятини комплекс ривожлантириш тўғрисидаги туркум қарорлари қабул қилиниши айни муддао бўлди. Ушбу қарорларда ҳар бир ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий имкониятларидан келиб чиққан ҳолда ҳунармандчилик марказларини ташкил этиш, йўқолиб бораётган ҳунармандчилик турларини қайта тиклаб ривожлантириш, якка тартибдаги тадбиркорлар ҳамда ҳунармандлар томонидан ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларни экспорт қилишда талаб этиладиган ҳужжатлар сонини қисқартириш ва уларга қўшимча имтиёзлар бериш каби масалаларга алоҳида эътибор қаратилган. Бу эса келгусида ҳунармандчилигимиз янада ривожланишидан далолат беради.
– Кўрик-танловлар уюшма аъзолари ишини синовдан ўтказиш, ижодий маҳсулотларини оммага намоён этиш учун қулай фурсат, шундай эмасми?
– Худди шундай. Айниқса, Президент соврини учун анъанавий тарзда ҳар йилги «Ташаббус» кўрик-танлови уста-ҳунармандлар учун минбар вазифасини ўтамоқда. Мазкур кўрик-танловда кўплаб уюшма аъзолари ўз ишлари билан халқ эътибори ва эътирофига сазовор бўлмоқда. Рағбат эса доимо янгидан янги изланиш ва интилишга ундайди.
Кўплаб ҳунармандларимиз чет давлатларда ўтказилаётган кўргазма, фестиваль, маънавий-маърифий тадбирларда ижод намуналари билан фаол иштирок этиб, миллий анъаналаримизни намойиш этишмоқда. Президентимизнинг тегишли қарорига кўра, ҳунармандчилик фаолиятининг асосий йўналишлари, ишлаб чиқариладиган буюмлар ва товарлар (ишлар, хизматлар) турларининг 34 йўналишдаги рўйхати эълон қилинди. Ушбу қарор халқ ҳунармандчилиги ва амалий санъатига бўлган юксак эътибор намунасидир. Имтиёзлардан самарали фойдаланаётган ҳунармандларимиз «Ташаббус» кўрик-танловидан ташқари, «Ёш ижодкорлар», «Уста–шогирд» кўргазмалари, «Қўли гулдир ўзбек аёлин», «Ўзбекистон халқ амалий санъати – дунё нигоҳида», «Мустақиллик нафасида камол топган ҳунармандлар», «Халқ истеъмол товарлари кўргазма савдоси», «Ёш кулолларнинг республика кўргазмаси», «Мустақил юрт ҳунармандлари», «Ипак ва зираворлар», «Атлас байрами» фестиваллари, «Ватаним тараққиётига менинг ҳиссам», «Юрт истиқболи», «Ёш тадбиркор – юртга мададкор», «Йилнинг энг фаол ёш мутахассиси», «Менинг бизнес ғоям» каби танловларда фаол иштирок этмоқда. Улардан 15 нафарининг асарлари Санта Фе шаҳрида (АҚШ), яна уч нафарининг асарлари Теҳронда ўтказилган кўргазмаларда муносиб намойиш этилди. 2016 йил охирги чорагидан бери 100 дан ортиқ ҳунармандларимиз Россия, Туркманистон, Малайзия, Хитой, Қозоғистон, Туркия каби дунёнинг 20 дан ортиқ давлатларида ўтказилган кўргазма-ярмаркалар ва фестивалларда муносиб иштирок этишди.
– Уюшма аъзоларидан ўз ижоди билан ажралиб турадиган, меҳнати алоҳида эътироф этилган уста-ҳунармандлардан яна кимларнинг номларини қайд этган бўлардингиз?
– Уюшмамизнинг ҳар бир аъзоси ҳақида илиқ фикрлар айтиш мумкин. Меҳнатлари эътироф этилганлар сирасига ёш бўлишига қарамай, ёғоч ўймакорлигида янгича мактаб яратаётган Илҳомжон Саламовни, кандакорлар сулоласининг давомчиси, Марғилон кандакорлик санъатини қайта тиклаш ва ривожлантиришга астойдил бел боғлаган Абдурашид ва Маъсуд Мадалиевларни, миллий матолардан замонавий либослар яратувчи, хорижий давлат дизайнерларининг ҳам эътирофига сазовор бўлган Элеонора Турсинбаевани, наманганлик машҳур кулол Неъматжон Солиевни, миниатюрачи наққош Камолиддин Абдуллаевни, Бухоро кандакорлик мактаби вакили Шавкат Ғуломовни, ёғоч ўймакори Сирожиддин Раҳматуллаевни, кулоллик буюмларига ишқор билан ранг бериш технологиясини яратган кулол Бахтиёр Назировни, Афросиёб кулолчилиги анъаналарини қайта тиклаган самарқандлик кулол Холмаҳмад Исматиллоевлар номини мамнуният билан тилга олиш мумкин. Эътиборлиси, улар томонидан иқтидорли, бугунги кун талабларидан келиб чиққан ҳолда самарали ижод қилаётган умидли ёшлар авлоди тарбияланмоқда. Бу эса, ўзбек халқ амалий санъати ва миллий ҳунармандчилигининг умри боқийлигидан, у аждодлардан авлодларга бебаҳо мерос бўлиб ўтаётганлигидан далолат беради.
Муқаддас ЮСУПОВА,
«O‘zIA» махсус мухбири
0
55 
