Геология қидирув — уран саноатининг муҳим босқичи

 

     Ўзбекистон Республикаси минерал-хомашё базаси ривожида уран саноати ҳам му­ҳим ўрин тутади. Хусусан, Рес­публикамиз уран хомашёси захиралари ва уни қазиб олиш бўйича дунёнинг етакчи давлатлари қатори­дан жой олган. Маълумки, уран захираларини аниқлаш ва ўрганишда геология-қидирув ишларининг ўрни беқиёс.
     Уран фойдали қазилма сифатида атом энергетикаси, тиббиёт, илмий тадқиқотлар ва бошқа соҳалар учун муҳим хомашё манбаи бўлиб, бугунги геосиёсий вазият ҳамда энергоресурсларга бўлаётган юқори эҳтиёждан келиб чиқиб мазкур фойдали қазилма учун талаб янада ортиб бормоқда.
     Уран захираларини тайёрлаш ва қазиб олиш жараёнларида гео­логия қидирув босқичида аниқланган маълумотлар асосий аҳамиятга эга бўлиб, бу босқич­да захираларни аниқлаш, уларни баҳолаш ҳамда кондан самарали фойдаланиш бўйича барча зарурий маълумотлар тўпланади.
     Ўзбекистон Республикаси ҳуду­дида уран минерал хомашё базасини шакллантириш ва мустаҳкамлаш 70 йилдан ортиқ вақт мобайнида «Уранкамёбметгеология» АЖ (собиқ «Қизилтепагеология» ДГК) томонидан амалга ошириб келинган.
     Сўнгги йиллар республикамизда геология соҳасида туб бурилишлар, янгиланишлар даври бўлди, десак янглишмаган бўламиз. Соҳани модернизация қилиш ва рақамлашти­риш, геологик қидирув кўлами ва самарадорлигини ошириш, янги гео­логия тизимини яратиш ва уни ривожлантириш, табиий ресурсларни халқимиз манфаатига йўналтириш, биринчи навбатда, геологик илм-фанни янада ривожлантириш ва замонавий кадрлар тайёрлашга замин яратишни мақсад қилган бир қатор қарорлар қабул қи­линиб, замонавий бурғи­лаш ва лаборатория ускуналари ишлаб чиқаришга жорий этилди. Хусусан, Ўзбе­кистон Республикаси Президентининг 2022 йил 14 июлдаги «2022-2030 йилларда «Навоийуран» давлат корхонасида уранни қазиб олиш, қайта ишлаш ҳажмларини ошириш ҳам­да уни трансформация қилиш чора-тадбирлари тўғрисидаги ПҚ-319-сонли қарори билан «Уран­камёбметгеология» АЖ «Уран ва камёб металлар геологияси» илмий ишлаб чиқариш маркази сифатида «Навоийуран» давлат корхонаси таркибига киритилди ҳамда корхона бугунги кунда уранга геология-қидирув ишларидан тортиб уни қазиб олиш ва қайта ишлаш каби барча босқич­ларни ўз ичига олган яхлит корхонага айлантирилди.
     Мазкур қарорда белгиланган чора-тадбирларни бажариш ва кўрсатмаларни амалиётга жорий этиш натижасида 2022 йил 1 ноябрда асосан уранга геология-қидирув ишлари билан фаолият юритиб келаётган «Уранкамёбметгеология» АЖ «Навоийуран» ДК таркибига «Уран ва ноёб металлар геологияси» илмий-ишлаб чиқариш маркази (Марказ) сифатида бирлаштирилди. Натижада «Навоийуран» давлат корхонаси уран захираларини излаш, баҳолаш, қазиб олишдан тортиб, уран чала оксидини ишлаб чиқаришгача бўлган барча босқичларни ўз ичига олган тўлақонли ташкилотга айлантирилди.
     Бугун «Уран ва ноёб металлар геологияси» илмий-ишлаб чиқариш маркази таркибида республиканинг шимолий, марказий ва жанубий қисм­ларида алоҳида геология-қи­дирув ишларини олиб борувчи Навоий ва Самарқанд вилоятларида жойлашган 3 та – «Букантау», «Нурота» ва «Зирабулоқ» геология-қиди­рув экспедициялари ҳамда Геология қидирув партияси фаолият юрит­моқда. Шунингдек, мазкур экспедицияларнинг дала геологик лойиҳа­лари натижалари асосида олинаётган тоғ жинслари, маъдан таркибларини, технологик эритмаларнинг аналитик таҳлилларини амалга ошириб келаётган Геологик лаборатория мажмуаси геология-қидирув ишларида хизмат қилиб келмоқда.
     Бир сўз билан айтганда, респуб­ликанинг барча ҳудудларида хусусан, Марказий Қизилқум, Зиявутдин-Зирабулоқ, Сирдарё ботиқликлари каби уранга ихтисослашган минтақаларида машаққатли ва шарафли касб соҳиблари бўлган геологлар, геофизиклар, геотехнологлар, бурғи­ловчи мутахассислар ва топограф-маркшейдерлар ўз тажриба билимлари асосида меҳнат қилишмоқда.
     Геология-қидирув экспедицияларининг мутахассислари томонидан уран минерал хомашё базасини мус­таҳкамлаш ва уран ишлаб чиқаришни ривожлантириш учун геология-қи­дирув ишларининг барча босқичла­рида корхонанинг 70 йиллик таж­рибаларида тўпланган малакалар­ни қўллаган ҳолда амалга оширил­моқда.
     Юртимиз ҳудудларида олиб борилган тадқиқотлар натижасида ­ерости бойликларининг захира ва прогноз ресурслари йилдан-йилга ошириб борилмоқда.
     Ўтган даврлар давомида давлатимиз раҳбари ҳамда Тоғ-кон саноати ва геология вазирлиги раҳба­рияти бошчилигида истиқболли гео­логия майдонларини ўзлаштириш, геология-қидирув ва ишлаб чиқариш дастурларининг натижалари, ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш ҳамда республика минерал хомашё базасини кенгайтириш каби масалаларда соҳа мутасаддилари иштирокида йиғилишлар ўтказилиб, тегишли йўналиш ва кўрсатмалар бериб ке­линмоқда. Давлатимиз раҳбари таъ­кидлаганидек, мамлакатимизнинг ўсиб бораётган иқтисодиётини ресурслар билан таъминлашда геология соҳаси стратегик аҳамиятга эга эканлиги бугун ўз исботини топ­моқда.
     Мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг кўламли замонавий ис­лоҳотлар барча жабҳалар қатори уран хомашёсига геология-қидирув ишлари, қазиб олиш ва қайта ишлаш ҳажмини ошириш борасида ҳам туб ўзгаришларга сабаб бўлиб, ўзининг ижобий натижаларини бериб кел­моқда.
     Соҳани модернизация қилиш, қўшимча 20 дан ортиқ бурғилаш дастгоҳлари хариди ва бурғилаш ишларидаги операцион самарадорликни ошириш ҳисобига олиб борилаётган ишлар унумдорлиги оширилиб, қўшимча геологик маълумотлар олишга эришилмоқда.
     Корхона олдига қўйилган вазифаларни ўз вақтида бажарилишини таъминлаш, уран захираларини ўстириш ва қазиб олиш ҳажмларини кес­кин ошириш учун зарур бўлган технологик ва геология-қидирув бурғи­лаш ишларини амалга ошириш учун маҳаллий ва чет эл ихтисослашган бурғилаш компаниялари аутсорсинг шартлари асосида жалб этилмоқда.
     Бунинг натижасида геология-қи­дирув ишларининг кўлами кенгайтирилиб, 40 дан ортиқ лойиҳалар доирасида изланишлар олиб борилди. Хусусан, республиканинг кам ўрганилган Букантов тоғ тизмалари шимолий қисмлари ва Сирдарё бо­тиқликларида илк маротаба геоло­гия-қидирув ишлари натижалари асосида Жиззах вилоятининг Фориш туманида янги «Арнасой» истиқбол­ли майдони, «Навоийуран» давлат корхонаси геологларининг изланиш­ларидаги янгича қарашлар натижасида Навоий вилоятида Қизилқоқ, Ауминза каби янги истиқболли майдонлар аниқланди.
     Соҳага берилаётган эътибор ва мутахассисларнинг тинимсиз меҳна­ти натижасида 2024 йилда «Шимолий Букиной», «Жанубий-Шарқий Жингелди» ва «Оқтов» конларида олиб борилган геология-қидирув ва тажриба-саноат ишлари асосида ушбу конлар захиралари тўлиқ ўрганилиб, конларнинг якуний геологик ҳисо­ботлари ва техник иқтисодий асосларини умумлаштирувчи якуний геологик ҳисобот тайёрланди.
     Якуний ҳисоботлар Тоғ-кон са­ноати ва геология вазирлиги Давлат захиралар комиссиясида кўриб чи­қилиб, мазкур конлар ўзлаштиришга тайёр, деб топилди ва захиралари тасдиқланди.

 

 

 

 

ПОСЛАТЬ ДРУГУ

 ПЕЧАТЬ

Intervyu